Halihazırda yer alan ana gazometre ve fabrika yapılarının yanı sıra zeminde izi bulunan dekovil hattı ve diğer üç gazometreyle ilgili öneriler geliştirildi. Alanın kimliğine dair ipucu sağlayan bu parçalar alana yeniden, ancak bu kez güncel dil ile “tekrar-yerleştirildi”.
TARİHÇESİNE HIZLI BİR BAKIŞ
Osmanlı Devleti’nde Dolmabahçe Sarayı ve Beylerbeyi Sarayı’nın aydınlatılması ile başarı kazanan havagazı ile aydınlatma sistemi takip eden süreçte kamusal alanda da kullanılmaya başlamıştır. Bu amaçla inşa edilen ilk gazhane olan Yedikule Gazhanesi UNESCO Dünya Mirası Koruma Alanı sınırları içinde bulunan yerleşke alanı Kara Surları ile kurduğu ilişki göz önüne alındığında oldukça önemli ve değerli bir kent parçasıdır.
İstanbul’da kamuya hizmet etmek üzere kurulan ilk gazhane olarak yapımına 1873 yılında başlandı. Belediye tarafından Fransızlara yaptırılan Yedikule Gazhanesi 1880’de üretime açıldı. Uzun yıllar hizmet verdikten ve çeşitli defalar kamu ile özel şirketler arasında el değiştirdikten sonra, 1920’lerden sonra elektrik üretiminin faaliyete geçmesiyle havagazı önemini yitirmeye başladı. Yedikule Gazhanesi 1945 yılında İETT’ye devredildi ve 1993’te kapanana kadar İETT çatısı altında hizmet verdi. Yedikule Gazhanesi bugün izole olmuş bir kent parçası olarak günümüze ulaşmıştır.
ÇÖZÜM BEKLEYENLER
Çevresindeki başta Sahil Yolu olmak üzere geniş trafik yolları, iyi çalışmayan kavşaklar ve demiryolu hattı ile denizden kopmuş olması nedeniyle, araç ve yaya erişimi oldukça güç sağlanmakta ve kısıtlı hale gelmektedir. Alanda bulunan geçici birimler doğal olarak kentin gündelik yaşamına katılamamakta, neredeyse sadece depolama amacıyla kullanılmaktadır. Kara Surları ve Mermer Kule ile ilişki ne görsel ne de fiziki anlamda yeterli değildir. Yaya erişiminin bulunmadığı bölgede öncelikli hedeflerden biri, kentlinin erişimini kolaylaştırmak ve alanın kullanılmasını anlamlı kılacak program ve yapıları tanımlamaktır.
KENT GECEYE UYANINCA
Gazhanenin en özgün yanlarından olan arkeolojik yapılarla komşuluk ilişkisi, programın alana yerleşmesi ve üretilecek mimari referans sistemi için birincil önem taşır. Kara Surları sınırı ve önünde yaratılan yürüme yolları, alanın batı yönünde çeper durumunu kurgular, alanın Kara Surları ve Yedikule’yle ilişkisini dönüştürür. Tasarım araştırması sırasında eski haritalarda saptanan devamlılığı olan yapısal elemanlar kadar, kaybolmuş, sökülüp yeniden takılmış ya da yeri değiştirilmiş yapısal elemanlar da göz önünde bulunduruldu; dekovil hattı ve artık alanda yer almayan gazometrelerin izi sürüldü.
1. Kara Surları Kültür Rotası: Kara Surlarının güney ucunun Mermer Kule ve Yedikule ile birleştirilerek tarihi ve kültürel değerinin öne çıkarılması amacıyla üretilmiş olan alanın en geniş yaya aksıdır.
2. Yedikule Savaş Müzesi: Müze yapısı, kaybolan Marmara Deniz Surları izini, yapı inşa sınırı dahilinde tekrarlar ve var olan topografyayı şekillendirir. Kent eşiği hissinin yeniden canlandırılmasına katkıda bulunur. Kapalı, yarı açık ve açık alanları ile alanın tarihi kimliğine referans veren en önemli yapılardandır.
3. Yaya Koridorları: Kara Surları Arkeolojik Miras Alanı ve Kültür Rotası ile gazhane endüstriyel miras alanının entegre edilmesinin en önemli adımı yaya koridorlarıdır. Bunlar kütleler arasındaki akışı sağlarken, her dönüş noktasında Kara Surları perspektife yerleştirilir.
4. Yaratıcı Teknolojiler Üretim Merkezi: Özgün halinde “fiziksel aydınlatma” için elektrik üreten Yedikule Gazhanesi fabrika yapıları, “kültürel aydınlanma” üretim mekanları olarak yeniden işlevlendirilir. Bu amaçla dönüştürülen yapılar, atölye ve ortak çalışma alanlarını içerir.
5. Gazometre Kültür Anıtı ve Planetaryumu: Alanın sanayi geçmişinin ikonik simgesi olan Gazometre 1’in özgün mimari ve mekânsal kimliği korunarak anıt niteliği kazandırılmış ve zemindeki kapalı alan yeniden işlevlendirilerek kompleksi tamamlamıştır.
6. Gazometre Kent Sahnesi ve Alt Meydanı: 1993 yılı sonrasında sökülerek kaldırılan Gazhane 2 yapısının zemindeki dairesel izi kullanılarak tasarlanan performans merkezi, kapalı ve açık alanları ile bir kent sahnesi haline getirilmiştir.
7. STEM Oyun ve Bilim Merkezi: Çocukların temel tasarım deneyimleri kazanabilmeleri, yaratıcılığa ve üretime yönelebilmeleri, arkeolojik ve endüstriyel miras alanlarını oyun eylemi ile deneyimleyebilmeleri amacıyla önerilen çok amaçlı merkezdir.
8. Otel Gazometre: Özgün konumunda günümüz teknolojisiyle aslına uygun olarak tekrar üretilen Gazometre 3’ün, özgün geometrisi ve strüktürü ile alışılagelmişin dışında bir barınma deneyimi sunmak üzere tasarlanmış kent otelidir.
9. Sanayi ve Teknoloji Tarihi Müzesi: Kültürel sürdürülebilirliğin sağlanması amacıyla alanın sanayi geçmişini yansıtan bilgi, belge ve sağlıklaştırılarak sergilenecek büyük ölçekli tarihi makina, baca, su deposu, ambar ve soğutma ünitesini de kapsayan bir müze yapısıdır. Müze binası, Yedikule girişini de tutarak, alanın kültürel üretim mekânı olarak görünürlüğünü artırır.
10. Erişilebilir Çekim Alanları: Yaya hareketliliğinin yanı sıra tarihi dekovil hatlarının izlerini takip ederek yerleşime dağılan paylaşımlı mikro-hareketlilik araçları, alandaki daimi yer değiştirme ve erişim gereksinimini sağlar.
