Bursa ve Hanlar bölgesini farklı ölçek ve tarihsel katmanlardaki “aralıklar” üzerinden okuyan proje, içinden geçtiği ortama göre farklı geçirgenlikte mekânlar üreten “aralık-mekân” ile hem bağlayan hem çoğaltan kendine özgü bir morfoloji üretir.
Tasarım: YENİ KEŞİF ARALIKLARI
Çarşıbaşı’nda aralıklar, birbirine bağlanan izlekler ve onlar arasında oluşan farklılıklarla biçimlenmiştir. Kent ölçeğinde, sokak dokusunda, köprüde, bahçede, ticaret yapısında, han avlusunda, cephe organizasyonunda, ipek tezgahında, gündelik hayatta gözlenebilen zamansal aralıklara, tarihsel perspektiften bakıldı. Bu özgün niteliği tasarım yaklaşımının temel ilkesi kılarak, alana yekpâre, akışkan, bağlayan ve çoğaltan, iç içe ve ayrı, ama tüm bunların da ötesinde, şimdiyle “çağdaş bir aralık” önerisi getirilir. Geniş bağlamın deneyimlenmesinde, çoklu ölçeklerdeki keşif izlerini etkinleştirecek ulaşım, dolaşım ve erişilebilirlik senaryoları (yaya, bisiklet, elektrikli skuter için) ön plana çıkar.
Mimari Tasarım: KORUMA KULLANMA DENGESİ
Önerilen yeniden işlevlendirme programı, Çarşıbaşı’nın ihtiyaç duyduğu esnek ve çeşitli programatik ve mekânsal kurguyu mümkün kılar. Bu programsal çeşitlilik, farklı zaman dilimlerinde kullanılan, dinamik bir kentsel mekân yaratır. Müze, araştırma merkezi, kent oteli ve mutfak okulunun alana çekeceği nüfus; farklı yaş grupları ve kullanıcıları, günün farklı zaman dilimlerinde Çarşıbaşı’na dahil edecektir. Aynı zamanda, bölgede yıkılmış tescilli bina parsellerinde koruma amaçlı projeler üretilmesi kabulünden yola çıkıldığı için, Şevki Vanlı ve Ersen Gömleksizoğlu tarafından tasarlanan ve 1967 yılında inşa edilen Bursa Eski Merkez Bankası yapısının ve üç sivil mimarlık örneği yapının rekonstrüksiyonu önerilmektedir.
Nasıl ki satır aralarını atlamadan okumak, bakmak, görmek gerekiyorsa, görünmeyeni görünür kılmak için, Şems-i Tebrîzî’nin ifadesiyle, “yaklaşmak için uzaklaşmak gerekiyorsa”, Bursa’da da mekânı algılamak için aralıkta olmak, aralıktan bakmak, aralığı tutmak gerekir; mekân ve zaman aralıktadır, “yekpâre, geniş bir aralığın parçalanmaz akışında”.
- Bursa Eski Merkez Bankası: Bursa ticaret belleğinin kaydını tutmak ve ulusal ve uluslararası çalışmalara açmak amacıyla bu yapının, “Bursa Ticaret Müzesi ve Araştırma Merkezi” olarak işlevlendirilmesi önerildi. Çağdaş kullanıma yönelik olarak, bu yapının kuzey cephesine eklenecek şeffaf ortak kullanım bloğu, hem banka katlarından dönüştürülen müze ve sergi mekanına giriş çıkışı sağlayacak, hem de yapının tarihi kentsel çevre ile uyumlu doğu ve batı cephelerinin sürekliliğini koruyacaktır.
- Pirinç Han: Üst katta kent oteli, avlu kotunda sosyal merkez ve yeme-içme üniteleri ile düzenlenecektir. Avlu temizlenip, alanın kimliğini yansıtacak şekilde yeniden düzenlenecektir.
- Meyhaneli Hamamı: Performans sanatları işlevi ile dönüştürülecek, önündeki alanı da açık hava sanat aktiviteleri ile şekillendirilecektir.
- İpek Hanı: Bursa mutfağı özelinde Mutfak Sanatları Okulu olarak yeniden düzenlenecek, avlu kotuna kolektif mutfaklar, atölyeler yerleştirilecektir.
- Kapan Han: Hanlar Bölgesi Esnaf Kültürü Koruma ve Geliştirme Alanı olarak tasarlanacak, hanlar ve esnaf gruplarına ilişkin kültürel miras envanter çalışmalarının yapılması, yapılmış çalışmaların derlenmesi ve güncellenmesi, simgesel esnaf gruplarının Çarşıbaşı’nda tekrar yer alması gibi işlevleri üstlenecektir.
Peyzaj Tasarımı: KENTİ PEYZAJ OLARAK OKUMAK
“İki Kent (Hisar ve Hanlar Bölgesi) Arasında” ve “İki Akarsu (Gökdere ve Cilimboz) Arasında” konumlanan alan, Bursa’nın kültürel ve doğal peyzaj belleğini arşivleyen özgün bir topoğrafya ve de eşsiz bir yeşil aralıktır. Kentin özgün topoğrafyasından referans alarak tanımlanan ekolojik ve kentsel aralıklar üzerinden, Bursa’yı yeniden peyzaj olarak okutmanın ortam ve araçları üretilmiştir. Ön plana çıkarılan ekolojik aralıklar (Cilimboz Deresi, Gökdere ve Hisar Yamacı) tüm canlılar için ortak bir yaşam ortamı olabilecek, kentin doğası olarak tanımlanmıştır.
Hisar’ın batısından başlayarak Tophane yamaçları boyunca yarışma alanına uzanan peyzajın, geniş bağlamda tanımlanan ekolojik ve kentsel aralıkların sürekliliği içinde ele alınarak, kent içinde yeniden yüceltilmesi amaçlandı. Tophane yamaçları, yapılaşma ve yoğun yapısal peyzaj uygulamalarından arındırılarak mevsimsel döngünün izlenebildiği kentin içinde doğa olarak tasarlandı. Peyzaj, farklı hız ve seviyelerden yamacın algılanabileceği dingin ve doğal bir kurgudadır.
Hanlar Bölgesi’nin özgün mimari ve kentsel dokusundan referans alarak, hanların beden duvarları ve sokak zemininin yatay-düşey süreklilikler üzerinden düşünüldüğü “aralıklarda”, mevcut mimarinin rengi ve dokusuyla bütünlük gösterecek, yere özgü bir yapısal peyzaj dili geliştirildi.
“Bursa’nın Keşif İzleri”: olarak kavramsallaştırılan rotaların, önerilen ekolojik ve kentsel aralıklarla çoğaltılması ve yeniden üretilmesi mümkündür. Bu ekolojik ve kentsel aralıklar, “Yeşil Bursa”yı deneyimlenebilir kılacaktır. Böylece, kültürel miras alanı olan Hanlar Bölgesi’nin geniş bağlamıyla ilişki kurması, yer ve yere ait olan ile kenti ziyaret edenlerin karşılaştığı yeni mekân tiplerinin üretilmesi mümkün olacaktır.
Bitkisel Tasarım: KENDİLİĞİNDEN GELİŞEN PEYZAJ
Dikim maliyeti, bakım süreci ve yerel saha koşullarına uyum bakımından oldukça avantajlı, sürdürülebilir ve aynı zamanda estetik çözümler sunan “kendiliğinden yetişen bitki örtüsü” (spontaneous vegetation) yaklaşımı, ekolojik aralıkların ve Çarşıbaşı’na uzanan Hisar yamaçlarındaki peyzaj dokusunun geliştirilmesinde esas alınır. Anıt ağaçların yer aldığı alandaki mevcut peyzaj dokusuna değer atfederek, yeni mekanların tasarımında seçici bir tavır sergiler ve Bursa’ya özgü iki ağaç türünü ön plana çıkartır. Hem yamaç peyzajında hem Çarşıbaşı’ndaki açık alanlarda, önemli tarihsel referansları da olan erguvan, çınar ve ıhlamur ağaçlarını kullanır.
