"...görkemli gömütler gerekmez, ne de gösterişli süslemeler - bunlar dikkat çeker, kıskançlık uyandırır. Ölülerimizin gereksinmesi yok bunlara - azla yetinirler, ağırbaşlı ve sessizler şimdi, umursamıyorlar bal şerbetini, sunguları, boş ünleri. En iyisi sade bir taş ve sardunya saksısı, gizli bir işaret, ya da hiçbir şey."
Yannis Ritsos
NEKROCOĞRAFYA
Ölümle ilgili olan mekanın coğrafi morfolojisi ile ilgilenen nekro-coğrafya, kültürel ve sosyal bir manifestoyu mekanda olanaklı kılar. Zamanın karşı konulmaz erozyonuna karşı çıkar, anıları yaşam ile ölüm arasında zamansızlaştırabilir. Nekro-coğrafyada, şehitler mekandan ayrı tutulamaz. Gelibolu yarımadası, bu anlamda yaşamla ölümün, savaşla barışın zıtlıklarını bir arada deneyimletebilecek potansiyele sahiptir. Coğrafya kolektif bir kimliğe dönüşür.
KEŞFETME – ODAKLANMA - DUYUMSAMA
Başlangıçtan sonuna şehitlik ziyareti, Keşfetme – Odaklanma (Contemplation) - Duyumsama sırasıyla kompoze edilir. Uzak mesafelerden şehitliklerin algılanabilirliği yer işareti olarak isimlendirilen ince uzun bronz çubuklarla sağlanır. Keşif, coğrafyanın gözlemlenmesi ile uzak mesafeden başlar. Şehitliklere varan dolaşım patikalarında başlangıç noktaları, mevcut bitkisel dokuda dikkat çekebilecek ağaç veya çok yıllık bitki grupları ile doğal nişanelere dönüştürülür. Coğrafya, patikalarda deneyimlenerek keşfedilir ve şehitlik alanına ulaşılır. Gömü alanı ile olan görsel ilişki şehitliğe varışta traverten duvar veya duvarlar ile kesintiye uğrar. Anma Duvarı tekil bir saygı elemanı olarak ziyaretçi ile şehitler arasında geçici mesafeler kurar.
ANMA MEKANI
Şehitlik tanımı, kültürel ve tarihi anlamıyla özelleşmiş bir anma mekanı (commemoriation space) olarak yorumlanmıştır. Anma mekanı ziyaretçisine geçmişi hissettirirken, anıyı bugünde yaşatır ve iki zamanın aynı mekanda yaşanması ile nekro-coğrafya bir ölümsüzlüğü ifade eder. Zaman lineerliğini kaybeder. Tek gerçek mekanda birden fazla zaman ve mekan barındırmasıyla şehitlikler topluma ayna görevi görebilen bir heteretopya özelliği taşır. Öleni anmak evrim kadar eski ve insan doğasına aittir, bu sebeple anma mekanları tinsel değerler taşır. Şehitlik tasarımları da doğanın kendisine ve coğrafyaya olabildiğince saygı duyar nitelikte düşünülmüştür . Yapısal olan mimarinin kendisine değil , coğrafyada yaşananların belli bir mekanda duyumsanabilmesi esas alınır.
HAVANTEPE ŞEHİTLİĞİ
Görece düz bir arsada bulunan iki gömü alanına da hakim perspektifler vermek için , Saygı Şeridi arsanın kayalıklı kenarında uzanır. Farklı kotlarda alçalıp yükselerek devam eden Saygı Şeridi iki parçalı bir Anma Duvarı oluşturur.
ARSLANTEPE ŞEHİTLİĞİ
Arsada mümkün olan yüksek bir kota yerleştirilen Saygı Şeridi’nden gömü alanı görülürken ters yönünde manzarayla bütünleşilir.
KÜÇÜKANAFARTALAR ŞEHİTLİĞİ
Anma duvarı ve Saygı Şeridi arazinin en kayalık bölgesine ve gömü alanına hakim bir noktada konumlanır. Önünde manzara ile aynı doğrultuda bulunan gömü alanına perspektif verirken arka tarafta kalıntıyla bağlantı kurar.
KANLIKÖPRÜ ŞEHİTLİĞİ
Bir vadi coğrafyasının görece alçak bir kotunda bulunan gömü alanına, hemen hemen eş bir kotta konumlanan Anma Duvarı’ndan perspektif verilir. Vadi, ziyaretçi için şehitliği kucaklayan bir pozisyonda ifadesini bulur.
İBRİKÇE 1 VE İBRİKÇE 2 ŞEHİTLİĞİ
Birbirine yakın bulunan üç farklı gömü alanının olduğu arsada, Anma Duvarı orta alanda konumlanır. Şehitlik isimleri duvarın iki yüzünde de yazılıdır. Saygı Şeridi duvarın her iki yanından dolanır, ve tek yönden yayan ulaşıma bağlantı verir.
ABANOS VE İSMAİLOĞLU DERESİ ŞEHİTLİĞİ
Birbirine yakın mesafelerde bulunan iki dere yatağının ters yönlerinde yer alan gömü alanları için, dere yataklarının ortasında kalan arsada iki ayrı Anma Duvarı konumlandırılır. Açılanarak dere yataklarına paralel pozisyonlanan duvarlara ulaşım tek bir saygı şeridinden sağlanır, iki şehitlik birbiriyle bütünleşir.
NAİMSIRTI ŞEHİTLİĞİ
Görece düz bir arsada bulunan iki gömü alanının ortasına iki Anma Duvarı açılandırılarak konumlandırılmıştır. Saygı Şeridi bu iki duvarı bağlayarak bütünlük sağlar.
SUNGUBAYIRI ŞEHİTLİĞİ
Yol kenarında bulunan Süngübayırı Şehitliği’nde Anma Duvarı hafif eğimli arsanın en yüksek kotuna yerleştirilir ve ziyaretçi araç yolundan yalıtılır. Yol kenarından başlayan patika ile gömü alanı yanından geçilerek Anma Duvarı’na ulaşılır. Duvarın diğer tarafından doğrusal ilerleyen ve siper yolunu takip eden patika ile Albayraksırtı Şehitliği’ne ulaşılır.
KILIÇDERE 1 ŞEHİTLİĞİ
Yol kenarında yer alan Kılıçdere 2 Şehitliği’nde yola dik yerleştirilen Saygı Şeridi ve Anma Duvarı’na ulaşım gömü alanını çevreleyen bir patika ile sağlanır. Saygı Şeridi doğrultusu arsanın güneydoğu ucunda bulunan yamaç manzarasına uzanır ve ziyaretçi ile coğrafya arasında bağlantı kurar.
KILIÇDERE 2 ŞEHİTLİĞİ
Yol kenarında yer alan Kılıçdere 2 Şehitliği’nde yola dik yerleştirilen Saygı Şeridi ve Anma Duvarı’na ulaşım gömü alanını çevreleyen bir patika ile sağlanır. Saygı Şeridi doğrultusu arsanın güneydoğu ucunda bulunan yamaç manzarasına uzanır ve ziyaretçi ile coğrafya arasında bağlantı kurar.
EROĞLUSIRTI ŞEHİTLİĞİ
Çok sayıda şehidin yer aldığı gömü alanı, biri uzun diğeri kısa olmak üzere iki Anma Duvarı ile tanımlanır. Duvarların konumlanması Saygı Şeridi’nde yürürken daha üst kotta bulunan Kurgan’a perspektif verecek şekilde düşünülmüştür.
Yıl: 2018
Yer: Gelibolu / Çanakkale
İşveren : Çanakkale Savaşları Gelibolu TarihiAlan Başkanlığı
Program : Şehitlik
Statü: 1.Ödül
Proje Ekibi: Semra Uygur, Özcan Uygur, Deniz Uygur, Seden Cinasal Avcı,Ramazan Avcı, Emre Şavural, Elvan Ender, Fatih Yavuz, Dilşad Uzar, Merve Özduman, Melih Tokaç, Sema Çağlayan, İbrahim Yavuz, Hasan Hüseyin Özdurmuş, Kubilay Şahinler, Merve Şen, Nil Özkır, Bilgehan Bölek, Ayşe Dağoğlu, Özlem Kurtcu, Meryem Merve Topdaş, Mehmet Savaş, Halil Özbak
FREA | Projeler | GELİBOLU TARİHİ ALANI YENİ ŞEHİTLİK TASARIMLARI, "...görkemli gömütler gerekmez, ne de gösterişli süslemeler - bunlar dikkat çeker, kıskançlık uyandırır. Ölülerimizin gereksinmesi yok bunlara - azla yetinirler, ağırbaşlı ve sessizler şimdi, umursamıyorlar bal şerbetini, sunguları, boş ünleri. En iyisi sade bir taş ve sardunya saksısı, gizli bir işaret, ya da hiçbir şey."
Yannis Ritsos, Mimarlık, Tasarım, Mühendislik, Kentsel Tasarım, Fatih Yavuz, Emre Şavural
